Türk Hukukunda Mal Ortaklığı Rejimi

 Türk Medeni Kanunu 256. maddesi ve devamı maddelerinde mal ortaklığı rejimi ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.  Kanunda edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmeyen ve ayrıca seçimlik hakları kullanmak isteyen eşlerin isteyerek seçtiği mal rejimidir. Mal ortaklığı rejiminin kapsamı; evlilik birliği içerisinde eşlerin evlilik sözleşmesi yaparak mal ortaklığına kişisel mallarını dâhil ederek tam anlamıyla mal ortaklığı yaratmalarıdır. Ayrıca evlilik birliği içerisinde eşler evlilik birliğine bağlı mallar için ortak karar vermek suretiyle hareket etme yükümlülüğüne sahiptirler. Eşlerin birbirlerinden habersiz olarak menkul ve gayrimenkulleri üzerinde tasarruf etme imkânları bulunmamaktadır.

          Mal ortaklığı rejimine tabi olan mallar; ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarıdır. Eşlerin kişisel malı olduğu ispatlanmayan her mal ortak mal niteliğindedir. Bu sebeple kişisel malların sınırları iyi çizilmeli ve kayıpları yaşanmaması için ispat araçları kurallara uygun şekilde yapılmalıdır. Eşler ayrıca sadece edinilmiş mallardan oluşan bir ortaklık seçerek belirli mal varlığı değerlerini ortaklığın dışına alma hakkına da sahiptirler.

          Mal ortaklığı rejiminde evlilik birliği içerisinde eşlerden her birinin kişisel olarak kullandığı eşyası ve manevi tazminat alacakları kişisel malları kabul edilmektedir. Ayrıca eşler kanundan doğan kişisel mallarının dışında kalan malları sözleşme yapmak suretiyle de belirleme hakkına sahiptirler.

          Mal ortaklığı rejiminin tasarrufu ve yönetimi Türk Medeni Kanununda açıkça düzenlenen hükümler uyarınca yapılmaktadır. Mal ortaklığı rejiminde evlilik birliği içerisinde eşler, ortaklık mallarına bölünmemiş bir bütün şeklinde sahip olmaktadırlar. Eşler tek başlarına ortaklık payları hakkında söz sahibi olamazlar. Eşlerin evlilik birliği içerisinde yaptıkları tüm tasarruflar birbirlerini etkiledikleri için sorumlulukları da bulunmaktadır. Olağan kullanımı aşan tasarruflarda bulunan eşler bu tasarruflarının hukuki ve cezai sorumluluğunu almak zorundadırlar.  Kişisel mallar üzerinde tek başına tasarrufta bulunma imkânı mevcuttur.

          Mal Ortaklığı

          A. Mülkiyet

          I. Kapsamı

          Türk Medeni Kanunu madde 256– Mal ortaklığı rejimi, ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarını kapsar.

           Mal ortaklığı rejiminde tasfiyenin ne şekilde yapılacağı Türk Medeni Kanununda iki ayrı şekilde düzenlenmiştir.

           E. Mal rejiminin sona ermesi ve tasfiye

           I. Sona erme anı

            Türk Medeni Kanunu madde 271 – Mal rejimi eşlerden birinin ölümü, diğer bir mal rejiminin kabul edilmesi veya eşlerden biri hakkında iflâsın açılmasıyla son bulur.

          Mahkemece evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi hâllerinde, mal rejimi dava tarihinden geçerli olmak üzere sona erer.

         Ortaklık mallarıyla kişisel malların kapsamının belirlenmesinde mal ortaklığının sona erdiği tarih esas alınır.

           Türk Medeni Kanunu uyarınca birinci hal ölüm veya diğer mal rejimine geçiş halinde tasfiyedir. Eşlerden birinin ölümü veya eşlerden birinin başka bir mal rejimini kabul etmesi halinde mal ortaklığı rejimi sona ermektedir. Mal ortaklığının sona ermesi ile birlikte her eş ortaklık sözleşmesine göre diğer eşe veya mirasçılarına ortaklık mallarının yarısını vermek zorundadır. Ancak burada önemle belirtmek gerekir ise; eşler evlilik birliği içerisinde mal ortaklığı rejimi sözleşmesi yaparak altsoy mirasçısının saklı pay haklarını ortadan kaldırmamak şartıyla miras payları üzerinde farklı anlaşma yapabilirler. Eğer mal ortaklığı eşlerden birinin ölümü ile sona erdi ise; sağ kalan eşin edinilmiş mallara katılma rejiminde kişisel malı kabul edilebilecek olanların malına mahsuben kendisine verilmesini isteme hakkı bulunmaktadır.

           Türk Medeni Kanunu uyarınca ikinci hal boşanma, evliliğin iptali veya mal ayrılığına geçilmesi halinde tasfiyedir. Türk Medeni Kanununun 271. maddesi uyarınca boşanma, evliliğin iptali veya mahkeme kararı ile mal ayrılığına geçilmesi hallerinde mal ortaklığı rejimi dava tarihinden geçerli kabul edilmek üzere sona ermektedir. Tasfiye bu şartlar doğrultusunda gerçekleştirilir.

           Öncelikli olarak her eş evlilik birliği içerisinde, edinilmiş mallara katılma rejiminde kendi kişisel malı sayılacak olanları ortak mallarından geri almaktadır. Eşlerin kişisel mallarını alması ile geriye kalan ortaklık malları eşit miktarda paylaştırılır. Fakat eşler sözleşme yapmak suretiyle başka bir oranda paylaşılmasını kararlaştırma hakkına sahiptirler.

           2. Diğer hâllerde

           Türk Medeni Kanunu madde 277- Boşanma veya evliliğin iptali sebebiyle ya da kanun veya mahkeme kararı gereğince mal ayrılığına geçiş hâllerinde, her eş edinilmiş mallara katılma rejiminde kendi kişisel malı sayılacak olanları ortaklık mallarından geri alır.

            Geri kalan ortaklık malları eşler arasında yarı yarıya paylaşılır.

            Yasal paylaşmanın değiştirilmesine ilişkin anlaşmalar, ancak mal rejimi sözleşmesinde bunun açıkça öngörülmüş olması hâlinde geçerlidir.

Avukat Gizem GONCE